Ο Αντώνης Πάνου είναι μέλος της Paths of Greece και ειδικεύεται στην σήμανση και τον καθαρισμό των μονοπατιών. Είναι μέρος της ομάδας μας εδώ και περίπου 5 χρόνια και έχει ταξιδέψει σε ολόκληρη την Ελλάδα με σκοπό την υλοποίηση δικτύων μονοπατιών, πάντοτε με τις κορυφαίες προδιαγραφές. Ο Αντώνης έλαβε μέρος στο ταξίδι της Paths of Greece στην Κεντρική Ευρώπη!
Πως περιγράφεις τον καθαρισμό των μονοπατιών; Τι ακριβώς εννοούμε όταν λέμε ότι καθαρίζουμε μονοπάτια;
Σήμερα ο κόσμος δεν χρησιμοποιεί τα μονοπάτια για την μετακίνηση του, με αποτέλεσμα να μην ασχολείται κανείς. Έτσι, τα παλιά μονοπάτια ρήμαξαν και χάθηκαν, και μετά από χρόνια έγιναν ένα με την φύση.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αρκετοί άνθρωποι έχουν την ανάγκη να έρθουν σε επαφή με την φύση και τον εκάστοτε τόπο. Για να γίνει αυτό, καλύτερος τρόπος είναι τα μονοπάτια. Το καθάρισμα μονοπατιών είναι αναγκαίο για να συμβεί αυτό.
Όταν καθαρίζουμε μονοπάτια εννοούμε τα εξής: Μεγάλοι θάμνοι με αγκάθια που δεν περνάει τίποτα ή θάμνοι με βάτα και δέντρα, τόσο πυκνά που δεν περνάει κουνούπι. Σάπια πεσμένα δέντρα και πέτρες. Ακόμα και σε περιπτώσεις που συναντάμε χαμηλή πυκνή βλάστηση, η προσπέλαση της προκαλεί πληγές.
Το καθάρισμα από πέτρες και κάποια μικρά τεχνικά έργα όπως σκαλιά είναι μέρος των καθαρισμών. Υπάρχουν και οι εργασίες συντήρησης που είναι κυρίως ο καθαρισμός της εποχιακής βλάστησης.
Είναι κουραστική δουλειά και θέλει υπομονή αλλά το αποτέλεσμα είναι μεγάλης σημασίας. Μόλις ολοκληρωθούν οι καθαρισμοί είναι σαν να έχεις ανοίξει έναν καινούργιο κόσμο.
Ποιές είναι οι διαδρομές που καθαρίζουμε και γιατί;
Αρχικά οι καθαρισμοί γίνονται με σκοπό την δημιουργία ενός νέου δικτύου μονοπατιών. Τα δίκτυα μονοπατιών αποτελούνται από παλιά μονοπάτια, που πρόσφατα μελετήθηκαν και χαρτογραφήθηκαν, τα οποία δεν έχουν περπατηθεί για πολλά χρόνια. Αυτά συνήθως είναι χαμένα μέσα στη βλάστηση. Οπότε, για να γίνουν ξανά προσπελάσιμα, τα καθαρίζουμε από χόρτα, βάτα, πεσμένα δέντρα, θάμνους, αγκάθια, κλαδιά από δέντρα και από γενικότερα πυκνή βλάστηση και πέτρες. Μετά, όπως ανέφερα, γίνονται και καθαρισμοί συντήρησης σε κάποια μονοπάτια ετησίως.
Πότε είναι η καλύτερη περίοδος για να γίνουν οι καθαρισμοί;
Η καλύτερη εποχή για καθαρισμούς είναι η Άνοιξη, μιας και τότε ανθίζει και φυτρώνει η βλάστηση. Για παράδειγμα, στην περίπτωση που οι καθαρισμοί γίνουν τον Φλεβάρη, τότε είναι πολύ πιθανό τον Απρίλιο πολλά σημεία να έχουν γίνει και πάλι “ζούγκλα” από την εποχιακή βλάστηση.
Ποια είναι η καλύτερη μέθοδος καθαρισμού;
Η καλύτερη μέθοδος καθαρισμού είναι η κλασική μέθοδος που ίσχυε πάντοτε, δηλαδή με χειρωνακτική εργασία και πολύ υπομονή. Η μόνη διαφορά σήμερα είναι ότι έχουμε καλύτερα εργαλεία με περισσότερες επιλογές. Ένα παράδειγμα αξιόπιστων εργαλείων είναι αυτό της εταιρείας Fiskars.
Η καλύτερη συνταγή είναι μία δυνατή ομάδα, καλή συνεννόηση, ομαδικότητα, συγχρονισμός, καλά εργαλεία και καλή οργάνωση γενικότερα είναι αυτό που χρειάζεται για να γίνει ο καθαρισμός εύκολος.
Ποιο είναι αυτό που σε κουράζει περισσότερο στον καθαρισμό;
Όπως ανέφερα νωρίτερα, η καλύτερη εποχή για καθαρισμούς είναι η Άνοιξη, λόγω της άνθησης φυτών και της ανάπτυξης της βλάστησης. Δυστυχώς όμως, δεν έχουμε πάντα αυτήν την επιλογή. Με λίγα λόγια, αυτό που κουράζει περισσότερο είναι η ζεστή και ο ήλιος. Δεν περνάνε όλα τα μονοπάτια από δάση με σκίαση. Υπάρχουν πολλά μέρη στην Ελλάδα που είναι βραχώδη, χωρίς ψηλή βλάστηση. Σε τέτοια μέρη προσπαθούμε να αποφεύγουμε την καλοκαιρινή περίοδο. Στην περίπτωση που βρεθούμε εκεί τους θερινούς μήνες, τότε ξεκινάμε όσο το δυνατόν νωρίτερα, ακόμα και πριν το ξημέρωμα.
Θα αναφέρω επίσης και εναν συνδυασμό βλάστησης, που αν τον συναντήσουμε, είναι βέβαιο ότι θα δυσκολέψει κατά πολύ την δουλειά μας. Υπάρχουν κάποιες φορές θάμνοι, μεγάλοι, πυκνοί, με πλούσιο φύλλωμα και πολλά κλαδιά, οι όποιοι κλείνουν το μονοπάτι. Αυτά τα κλαδιά, συχνά συνδέονται σε ένα κεντρικό κορμό. Αν βρεις τον κορμό και τον κόψεις, τότε φεύγει ολόκληρος ο θαμνος, χωρίς μεγάλη προσπάθεια και πολύ χρόνο. Υπάρχουν όμως, παρόμοιοι θάμνοι με την διαφορά ότι τα κλαδιά δεν συνδέονται. Αυτό δυσκολεύει κατά πολύ τον καθαρισμό τους, πόσο μάλλον όταν μέσα στον θάμνο υπάρχουν και μπλεγμένα βάτα.
Τέλος, προσωπικά με κουράζουν τα βραχώδη μέρη, που είναι γεμάτα με πέτρες, χαμηλή βλάστηση, θάμνους, αγκάθια και δέντρο πουθενά. Τέτοιου είδους βλάστηση, σε τέτοια μέρη, τα σύγχρονα εργαλεία δεν μπορούν να βοηθήσουν. Οπότε, ο καθαρισμός γίνεται παραδοσιακά με τσάπες και ξινάρια, δηλαδή με σκάψιμο. Πουθενά σκιά και σκάψιμο όλη μέρα, κουράζομαι και μόνο που το σκέφτομαι. Φυσικά, τα έχουμε κάνει και αυτά. Καθαρίσαμε τα μονοπάτια της Κάσου με τσάπες και εργαλεία χειρός, Ιούλιο μήνα!
Τι είδους εργαλεία χρησιμοποιείς για τον καθαρισμό μονοπατιών;
Αγροτικά εργαλεία. Πολύ βασικά είναι το αλυσοπρίονο και το θαμνοκοπτικό. Από εκεί και πέρα είναι διαφορά εργαλεία χειρός όπως τσάπες, κλαδευτήρια, ξινάρια, πριόνια, ψαλίδια, ματσέτες, τσουγκράνες και τσαποτσέκουρα. Και τέλος ενας καταστροφέας κλαδιών.
Στα μηχανικά εργαλεία υπάρχουν κάποιες εταιρείες που έχουν πολύ καλά προϊόντα και εύκολα αγοράζεις καλά εργαλεία που κάνουν την δουλειά. Στα εργαλεία χειρός όμως υπάρχει θέμα, καθώς υπάρχουν πολλές εταιρίες στο εμπόριο που δεν έχουν ποιοτικά εργαλεία, είναι δηλαδή σε επίπεδο κήπου, για προσωπική χρήση. Τον τελευταίο χρόνο χρησιμοποιούμε εργαλεία από την Φινλανδική εταιρεία Fiskars, τα όποια μέχρι στιγμής έχουν αποδειχθεί πολύ καλά, δοκιμασμένα στις πιο δύσκολες συνθήκες, όπως στην Κάσο.
Τέλος, θέλω να πω ότι στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά δύσκολα και άγρια μέρη. Πιστεύω οτι οι μεγάλες εταιρείες αγροτικών εργαλείων πρέπει να δοκιμάζουν τα προϊόντα τους στην ελληνική φύση. Αν τα εργαλεία τους αντέξουν αυτή τη δοκιμασία, τότε θα ξέρουν ότι είναι τα καλύτερα. Γενικά ο εχθρός των εργαλείων είναι η πέτρα, και η Ελλάδα είναι γεμάτη στην πέτρα.
Aν κάποιος θέλει να καθαρίσει ένα μονοπάτι στον τόπο του, από πού θα του πρότεινες να ξεκινήσει;
Αν κάποιος θέλει να καθαρίσει ένα μονοπάτι στον τόπο του, δεν υπάρχει εύκολη λύση. Πρέπει να πάει και να το καθαρίσει με τα εργαλεία του και τα χέρια του. Πρώτα ξεκινάς με τα δύσκολα εμπόδια, όπως πεσμένα δέντρα, χοντρά κλαδιά, μεγάλους θάμνους, αγκάθια και μεγάλες πέτρες. Έπειτα, αν χρειάζεται, περνάς με το χορτοκοπτικό και τσουγκράνα, και καθαρίζεις.
Σε άλλες περιπτώσεις ενδέχεται να κάνεις όλη τη δουλειά μονό με το χορτοκοπτικό. Ανάλογα πάντα με την βλάστηση του κάθε τόπου.
Αν το μονοπάτι έχει υψομετρική διάφορα κάλο είναι να ξεκινάς από τα ψηλά προς τα χαμηλά. Ανάλογα το τοπίο και την βλάστηση παίρνεις τα ανάλογα εργαλεία.
Αναλόγως το είδος των εργασιών και το μέρος, υπάρχει η πιθανότητα να χρειάζεται και άδεια από δασαρχείο. Γι αυτό, καλό θα ήταν πριν ξεκινήσει κανείς εργασίες, να έχει συνεννοηθεί με τις αρμόδιες υπηρεσίες.
Παρακάτω, ένα μικρό βίντεο με την διαδικασία δημιουργίας του πεζοπορικού δικτύου της Κάσου:
